facebook menu
Szlak Zabytków
1. Przebieg odcinka
Lubiąż (0 km) - Kwiatkowice (5,5 km) - Prochowice PKP (12,3 km) - Lisowice (12,5 km) - Mierzowice (16 km) - Miłoradzice (22 km)
2. Mapa
3. Ogólna charakterystyka szlaku
Szlak prowadzi przez teren nizinny. Najwyższe wzniesienie 97 m n.p.m., najniższe 142 m n.p.m. Prawie cały ten odcinek przebiega przez teren zalesiony. Jedynie 0,5 km przed Kwiatkowicami i ok. 1 km przed Prochowicami szlak wychodzi na teren otwarty. Jest łatwy i bezpieczny do przebycia. Na odcinku Odra - Kwiatkowice szlak prowadzi przez obszar chronionego krajobrazu "Dolina Odry".
4. Opis przebiegu szlaku
Szlak rozpoczyna się przy bramie głównej klasztoru w Lubiążu. Stąd idziemy w kierunku zabudowań 100 m. Następnie odbijamy w prawa alejkę, równoległą do zabudowań i po 200 m wychodzimy przez boczną bramę na łąkę, gdzie po 50 m skręcamy w lewo, skąd 150 m do wiaduktu. Przed nim skręcamy w prawo i idziemy 500 m. Wychodzimy na brzeg Odry. Tutaj skręcamy w lewo i wchodzimy na most, którym przechodzimy Odrę i idziemy dalej szosą asfaltową 400 m. Dochodzimy do drugiego mostu, tym razem na Cichej Wodzie. Po jego drugiej stronie schodzimy w dół i przechodzimy pod nim. Po 100 m dochodzimy do drogi brukowej. Idziemy nią przez obszar chronionego krajobrazu, zwany "Doliną Odry" (2,2 km). W ten sposób dochodzimy do podobnej drogi brukowanej kamiennej kostką, ale prostopadle biegnącej. Skręcamy w lewo i po 250 m dochodzimy do mostku. Idziemy dalej tą drogą, nigdzie nie skręcając, jeszcze 1,6 km, po drodze mijając wiatę turystyczną Oddziału PTTK Ziemi Prochowickiej (200 m za mostkiem). Można tutaj odpocząć, rozpalić ognisko, schronić się przed deszczem itp.

Idąc dalej, dochodzimy do drogi asfaltowej tuż przed wsią Kwiatkowice. Dalej idziemy drogą asfaltową w prawo 200 m, a następnie przed Kwiatkowicami skręcamy na drogę gruntową (w lewo) idziemy 750 m. Dochodzimy do krzyżówki w lesie. Za skrzyżowaniem widzimy linię elektryczną. Tutaj skręcamy w lewo i idziemy 750 m do następnej krzyżówki. Cały czas linia elektryczna ciągnie się po naszej prawej stronie, dopiero za krzyżówką "przechodzi" ona na stronę lewą. My jednak wcześniej skręcamy w prawo. Tą drogą leśną (dość szeroką) dojdziemy po 2,5 km do Prochowic. Po drodze mijamy mostek drewniany na potoku, dopływającym do Kaczawy.

Przed Prochowicami (a dokładnie przed domkami jednorodzinnymi) skręcamy w prawo, wchodząc do Prochowic na ul. II Armii Wojska Polskiego. Po 150 m dochodzimy do ul. Jagiellońskiej. Skręcamy w lewo i idziemy nią 450 m. Teraz kierujemy się w prawo na ul. 22 lipca, którą idziemy 50 m. W ten sposób dochodzimy do ul. 1 Maja, dalej skręcamy w lewo i idziemy przez rynek 200 m (w rynku skręcamy w prawo). Za rynkiem idziemy jeszcze 150 m prosto, po czym mamy po prawej stronie kościół św. Andrzeja. Ulica biegnąca prostopadle do naszej przy kościele św. Andrzeja (ul. Zamkowa) doprowadzi nas do zamku w Prochowicach (po 350 m). Tu można wejść i obejrzeć zamek (a właściwie tylko to, co po nim pozostało). Szlak skręca tuż przed zamkiem i prowadzi przez park zamkowy. Przechodzimy główną aleją parkową (ok. 300 m) i wychodzimy na ul. Kochanowskiego. Ulica ta idziemy w lewo 350 m do mostu na Kaczawie. Przechodzimy go i kierujemy się cały czas tą ulicą prosto do przejazdu kolejowego (600 m). (Tu w lewo 100 m znajduje się stacja PKP w Prochowicach, dziś czynna tylko dla pociągów towarowych). Szlak prowadzi prosto (do stacji trzeba dojść drogą nieznakowaną).

Dalej podążamy jeszcze 500 m do mostu na Boberku, który przechodzimy i kierujemy się w stronę wsi Mierzowice (czyli dalej prosto). Idziemy drogą asfaltową 2,5 km, nigdzie z niej nie schodząc, cały czas tak, jak droga skręca (ona nas doprowadzi do wsi). Dochodzimy do wsi Mierzowice. Zaraz za pierwszymi zabudowaniami jest krzyżówka (po lewej stronie znajduje się przystanek MPK i PKS). Kierujemy się w lewo. Przechodzimy wieś (ok. 1 km) i na kolejnej krzyżówce idziemy ponownie w lewo. Po 350 m dochodzimy do obwodnicy miasta Prochowice (droga Wrocław-Lubin). Przecinamy ją i idziemy prosto, wchodząc w las. Idziemy 1,5 km prosto droga leśną tak, jak ona skręca. Dochodzimy do zbiegu dwu dróg leśnych. Skręcamy w prawo i idziemy 1,3 km. Teraz musimy kierować się w lewo, aby po 4 km wyjść z lasu na pola w pobliżu Miłoradzic. Po 400 m wchodzimy do wsi. Stąd szlak prowadzi do Lubina, ale tutaj kończy się teren działania Oddziału PTTK w Prochowicach.
5. Opis krajoznawczy szlaku
Szlak rozpoczyna się w Lubiążu, gdzie znajduje się prześliczny zabytek klasy międzynarodowej, pocystersowski zespół klasztorny, wzniesiony w końcu XIII wieku i powiększony w pierwszej połowie XIV wieku. Jest to założenie orientowane, murowane z cegły przy użyciu piaskowca do elementów konstrukcyjnych, trzynawowe o układzie bazylikowym. Kościół wzniesiono na planie krzyża łacińskiego z trzynawowym i trzyprzęsłowym prezbiterium, otoczonym prostokątnym obejściem. Od północnego wschodu przylega do kościoła kaplica nagrobna księcia Bolka III legnickiego, do północnego zaś ramienia transeptu dostawiono Kaplicę Loretańska, użytkowaną od XIX wieku jako zakrystia. Przebudowa kościoła w stylu barokowym odbyła się w latach 1649-1668. Zniszczono wtedy gotycką fasadę zachodnią, włączając całość we wspólną fasadę z klasztorem. Ze wspaniałego niegdyś barokowego wystroju wewnętrznego zachowały się obecnie niewielkie fragmenty rzeźb ołtarzowych i kutych krat. W północno-wschodnim narożniku prezbiterium znajduje się kamienna piscina w kształcie kolumny z bogato rzeźbioną głowicą.

Obecny budynek klasztorny wzniesiono w latach 1685-1699 (część północna) i 1695-1715 (część południowa). Fasadę zachodnią o długości 223 m dwuwieżową elewacją kościoła klasztornego dzieli na dwie części: południową zgrupowaną wokół prostokątnego dziedzińca i przeznaczoną dla zakonników oraz północną, zwaną pałacem opata. W skrzydle południowym mieści się: na parterze dawny refektarz ze sklepieniem ozdobionym freskami Feliksa Antoniego Schefflera (z 1733 roku), na pierwszym piętrze - biblioteka z polichromia Krystyna Filipa Bentuma. We wschodniej części skrzydła północnego na pierwszym piętrze znajduje się sala książęca z plafonem olejnym, na którym przedstawiono apoteozę wiary pędzla K. F. Bentuma (z 1731 roku). Salę zdobią także malowidła scienne Bentuma oraz posagi dłuta F. Józefa Mangoldta przedstawiające cesarzy: Józefa I, Leopolda I, Karola VI i alegoryczne postacie geniuszy, atlantów oraz personifikacje części świata. Na parterze w północno-zachodnim narożniku zachowała się sala dawnej jadalni opata ze sklepieniem bogato zdobionym rzeźbioną dekoracją roślinną i freskami M. Willmanna.

Ponadto w skład zespołu wchodzą: kościół św. Jakuba, budynek bramy wjazdowej połączony z budynkiem dawnego szpitala klasztornego, budynek dawnej kancelarii klasztornej, budynki mieszkalne oficjalistów i rzemieślników klasztornych oraz wiele figur kamiennych całopostaciowych rozstawionych w parku klasztornym (z górującą kolumna Maryi), wykonanych w 1670 roku i latach 1737-1739.

Na końcu wsi (w kierunku Wołowa; po lewej stronie, wychodząc z budynku bramnego klasztoru) stoi okrągła barokowa kaplica św. Jana Nepomucena z 1727 roku. Na północnym zaś krańcu wsi wznosi się barokowy kościół św. Walentego z końca XVIII wieku, którego układ wewnętrzny wywołuje wrażenie przebywania w kościele św. Jana w Legnicy. Na sklepieniach kościoła widać cenne malowidła.

Przy szosie do Prawikowa znajduje się drewniany wiatrak koźlak z XIX wieku. W pobliskim lesie zaś rośnie zabytkowa lipa o obwodzie 7,2 m. Ciekawe, ile osób trzeba, by ja objąć?

Idąc dalej szlakiem żółtym przechodzimy przez wieś Kwiatkowice, w której znajduje się kościół filialny pw. św. Jadwigi z XVIII wieku, wzmiankowany już w 1437 roku. Jest to budowla jednonawowa o konstrukcji szachulcowej z trójbocznie zamknięta częścią prezbiterialna, zwieńczona na kalenicy dachu sygnaturka z iglicowym hełmem. We wnętrzu znajdują się malowany drewniany strop, ołtarz główny i ambona, pochodzące z XVIII wieku. Interesujące są także: barokowa szafa z okuciami (w zakrystii), 14 malowanych na płótnie barokowych stacji Drogi Krzyżowej, renesansowy obraz olejny na płótnie Madonna z Dzieciątkiem oraz barokowy obraz olejny na płótnie z końca XVIII wieku Msza św. We wsi znajdował się niegdyś krzyż pokutny z XIV-XVI wieku. Obecnie zaginiony.

Następną miejscowością na naszym szlaku są Prochowice, miasto, które uzyskało prawa miejskie w 1280 roku. Pierwsza wzmianka o grodzie pochodzi z 1217 roku. Wówczas to rozwinął się ośrodek rolniczy i rzemieślniczy, którego mieszkańcy trudnili się głównie: rybołówstwem, myślistwem, hodowlą bydła, rolnictwem i drobnym rzemiosłem. W roku 1374 Prochowice otrzymały monopol na handel solą w swoim regionie (aż do roku 1814). W roku 1424 wybudowano tu murowany ratusz, a w roku 1426 murowany kościół parafialny pw. św. Andrzeja. Jest to drugi kościół w osadzie, ponieważ pierwszy nosi wezwanie św. Anny.

W latach 1430-1450 miasto zostaje otoczone murami z 4 bramami wjazdowymi: Wrocławską, Legnicką, Głogowską i Wołowską (zwaną też Nową). W roku 1480 powstaje nowa kaplica pw. św. Leonarda (znana później jako kaplica, a następnie kościół przyszpitalny pw. św. Ducha) przy szpitalu, założonym jeszcze w XIII w. Miasto wówczas zmienia właścicieli (kilkakrotnie: Zedlitzowie, Oppersdorfowie, książęta Legniccy). Pod koniec XVI i w wieku XVII od czasu do czasu w prochowickim zamku zamieszkują książęta legniccy: Fryderyk, Rudolf, Jerzy i Jerzy Wilhelm. W roku 1664 mieszka tu księżna wdowa Anna Zofia Legnicka.

W roku 1558 miasto nawiedza straszliwa zaraza, która trwa 28 dni i dziesiątkuje mieszkańców. Jest to jego pierwszy upadek. Drugi powoduje pożar w roku 1769. Jednak miasto powoli się odradza, np. już w 1784 r. wybudowano w nim pierwsze wodociągi. Niestety, ale zbliżają się nowe klęski. W roku 1813 kwateruje w mieście i jego okolicach około 10 000 żołnierzy napoleońskich. Utrzymanie ich poważnie zmniejsza zasobność mieszkańców Prochowic.

W roku 1823 zburzono starą kaplicę szpitalna pw. św. Ducha, a w roku 1833 częściowo rozebrano mury obronne i bramy miejskie.

Pierwsze połączenie kolejowe Prochowice otrzymały w 1898 r. z Legnicą, następnie ze Ścinawą. W 1906 r. wybudowano elektrownię wodną (do dziś istniejącą i funkcjonującą). W okresie międzywojennym miasto rozwijało się dość wolno. Podobnie jak podczas pierwszej, tak i podczas drugiej wojny światowej miasto uniknęło poważniejszych zniszczeń wojennych. Zostało wyzwolone 8 lutego 1945 r. przez II armię Wojska Polskiego.

W mieście zachowało się kilka cennych zabytków architektury:
  1. Zabytkowy układ średniowiecznego miasta - trzon kompozycji planu stanowi regularny, prostokątny rynek z wychodzącymi sześcioma ulicami: u wylotu dzisiejszych ulic Legnickiej (Legnicką lub Kościelną zwaną), Wrocławskiej (Wrocławską zwaną), Kochanowskiego (Głogowską), 1 Maja (Nową lub Wołoską zwaną), prowadzące do bram (o podobnych nazwach) strzegących wjazdu do miasta.
  2. Resztki murów obronnych, wzniesionych z cegły i kamienia w latach 1430-1450; rozebrano je częściowo w latach 1813-1833; do dziś zachowały się dwa niewielkie fragmenty przy ul. Zakątnej i Podwale.
  3. Ratusz miejskie z końca XVIII w. - elewacje skromne w wyrazie architektonicznym, wnętrza przebudowane, pozbawione cech stylowych, dach akcentuje skromna sygnaturką z zegarem.
  4. Dom mieszkalny (Rynek 29) z końca XVI w. zachował pierwotny układ szczytowy oraz zamurowane w XIX wieku podcienia.
  5. Kilka ciekawych domów mieszkalnych z XIX wieku: Legnicka 17, 19, Zakątna 1, Kochanowskiego 5, Kopernika 5 itd.
  6. Kościół poewangelicki pw. św. Andrzeja z XV w. (ok. 1426 r.), przebudowany w 1737 r. i na początku XX wieku; jednonawowy z oknami w wykroju ostrołucznym z kamiennymi manswerkami. Wieża podwyższona na początku XX wieku. Wewnątrz zachowały się renesansowe nagrobki z VI w. oraz kamienna chrzcielnica.
  7. Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela z 1847 r., wewnątrz tego obiektu znajdują się barokowy drewniany ołtarz główny z przełomu XVII i XVIII w., barokowa ambona drewniana z tego samego okresu, drewniany prospekt organowy dekorowany motywami roślinnymi i figuralnymi, obrazy olejne na płótnie z XVIII w.: Chrzest w Jordanie, św. Tomasz Juda, św. Hieronim, Madonna z Dzieciątkiem oraz rzeźby: drewniana polichromowana św. Jana Nepomucena z początku XVIII w. umieszczona nad łukiem empory, Jezusa Chrystusa oraz aniołków, a także dwa barokowe krucyfiksy drewniane; na wieży kościelnej jest umieszczony renesansowy, zdobiony dzwon spiżowy z 1575 r.; przed kościołem zaś stoją dwie barokowe rzeźby w piaskowcu: Madonny z Dzieciątkiem i św. Jana Nepomucena.
  8. Krzyż pokutny z XIV-XVI w. z piaskowca, dziś zaginiony, choć prawdopodobnie wywieziony podczas remontu zamku z gruzem na prochowickie wysypisko śmieci.
  9. Zespół zamkowy, do którego wjazd główny znajduje się od strony południowej; zachowało się naokoło zamku wgłębienie terenowe po dawnej fosie, nad całością zaś dominuje wieża zamkowa z XIV w. oraz korpus główny z wyniosłą ścianą szczytową, wzmiankowany w r. 1317, murowany z cegły na planie czworoboku; pod koniec XV w. zamek został przebudowany i otoczony murem wewnętrznym z wielobocznymi bastejami; renesansową rozbudowę zamku rozpoczął książę Fryderyk legnicki pod kierunkiem Hansa Lindenera w latach 1548-1550 i 1580-1582, wówczas to od wschodu stanął nowy budynek mieszkalny, połączony z kaplicą zamkową, tworząc niewielki dziedziniec zamknięty od wschodu ścianą domu z gankiem wspartym na kamiennych renesansowych wspornikach. Wejście doń prowadzi przebogato zdobiona brama umieszczona w skrzydle południowym. W latach 1567 i 1630 zamek był rezydencja książęcą, po czym przeszedł w ręce prywatne. W roku 1642 został zniszczony przez Szwedów, ale odbudowała go księżna Ludwika, żona księcia legnickiego. W latach trzydziestych XIX w. nadbudowano czwartą kondygnację w średniowiecznym budynku mieszkalnym oraz wzniesiono budynki folwarczne na południowym przedpolu zamku. W początkach naszego stulecia (około 1905 r.) przebudowano niektóre wnętrza, obniżono skrzydło południowe (na prawo od bramy), zmieniono zwieńczenie wieży, zniszczono renesansowe sgraffita, szczyty i ganki oraz część kamieni arki. Od południa dobudowano wielka jadalnię. Od 1945 roku zamek nie był użytkowany i uległ znacznemu zniszczeniu, można by powiedzieć, że w wyniku tego stał się jako całość trwała ruina, pomimo tego że należy on do najpiękniejszych zamków nizinnych Dolnego Śląska (wszystkie budynki zamkowe wzniesiono z cegły, której różnorodne wymiary i charakter powiązania świadczą o datach powstania czy przebudowywania zamku).
Tuż za Prochowicami znajdują się Lisowice, graniczące z miastem linią kolejową Legnica - Rawicz. Warto tu zwrócić uwagę na dwa obiekty: kościół filialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i dwór z końca XIX w., obecnie przebudowany, w wyniku czego zostały zatarte jego pierwotne cechy architektoniczne. W kościele natomiast zachował się gotycki ołtarz z I połowy XV w. z czterema rzeźbionymi figurami. W części centralnej Matka Boska i Jezus Chrystus w koronach. Nad rzeźbami ażurowy baldachim o formach gotyckich. Cenne są także dwa gotyckie relikwiarze w formie hełmu, rzeźbione w drewnie.

W pobliżu Mierzowic znajduje się przepiękny rezerwat przyrody Rezerwat "Brekinia". Jednak ten lepiej jest zwiedzić idąc szlakiem czerwonym (Szlak Nadodrzański), który przechodzi w pobliżu rezerwatu.

Ostatnią miejscowością na tym odcinku szlaku są Miłoradzice, niewielka wieś wielodrożnicowa, w której zachował się kościół parafialny pw. św. Trójcy, wzmiankowany w r. 1298. Obecnie jest gotycko-barokową budowlą, wzniesioną w XV w., gruntownie przebudowaną w 1674 r. i odrestaurowaną w XIX w. Jest on orientowany, murowany, jednonawowy z niewydzielonym prezbiterium. Posiada od strony zachodniej czworoboczną oszkarpowaną wieżę. Zachowały się też nagrobki z XVI i XVII w. na zewnętrznych ścianach kościoła, wewnątrz zaś znajduje się kaplica grobowa z dekoracją stiukową z końca XVII w.
6. Literatura (wybór)
  • Różycka E., Zamek w Prochowicach, "Zeszyty Naukowe Politechniki Wrocławskiej. Architektura" V, 1963, nr 67.
  • Kalinowski K., Lubiąż, Wrocław 1970.
  • Pilch J., Zabytki architektury Dolnego Śląska, Wrocław 1978.
  • Pilch J., Ratusze śląskie, Wrocław 1965.
  • Przyłęcki M., Zabytki powiatu legnickiego, "Szkice Legnickie" VII, 1973, s. 5-55.
  • Przyłęcki M., Historia i zabytki Prochowic Śląskich, Legnica 1969.
  • Przyłęcki M., Mury obronne miast Dolnego Śląska, Wrocław 1966.